Nuair a bhuail siad lena chéile den chéad uair, cheap siad gur tharla sé de thimpiste, ach níos déanaí chuimhnigh gach duine acu ar mhionsonraí beaga, amhail is dá mba chomharthaí roimh ré a bhí iontu.
Bhí siad sa chéad bhliain i gColáiste Ollscoile Bhaile Átha Cliath ar chúrsa dar teideal “Religion and the Modern World.” Chuir an teagascóir Aarav as an India (Hiondúch), Yasir as an tSúdáin (Moslamach), agus Bríd as Oileán Thoraí (Caitliceach) i ngrúpa le chéile le haghaidh cur i láthair faoi iolrachas creidimh sna cathracha. Ba é Baile Átha Cliath — cathair a ghlacann le coimhthíos gan mórán iontais — a chuir iad ag bord céanna.
Tar éis an ranga chuaigh siad go bialann an Ionaid Mac Léinn mar bhí sé ag cur báistí, agus níor theastaigh ó éinne dul abhaile lena n-aonar. Ó thús báire, bhí sé éasca. Bhí an triúr acu i bhfad ó bhaile, as áiteanna a raibh an creideamh ní hamháin mar ghnáth-Dé Domhnaigh ach mar anáil féin, agus cheap siad go raibh sé greannmhar a bheith ar chúrsa a labhair faoi “religious identity” amhail is dá mba seaicéad éadrom í.
“So,” arsa Bríd ag corraigh a tae, “is it weird for you to drink a beer here?”
(“Mar sin,” arsa Bríd ag corraigh a tae, “an mbíonn sé aisteach duit beoir a ól anseo?”)
“I don’t drink,” arsa Yasir ag gáire, “Not even for Irish hospitality.”
(“Ní ólann mé,” arsa Yasir ag gáire, “fiú amháin ar son fáilteachas na hÉireann.”)
“Fair,” arsa Aarav, “I’ll drink for all of us, then.”
(“Ceart go léor,” arsa Aarav, “ólfaidh mé ar ár son ar fad, ansin.”)
Tháinig gáire orthu. Bhí an téarma ar fad mar sin — éadrom, idirnáisiúnta, muiníneach go raibh na fíorfhadhbanna in áit éigin eile. Rinne siad comparáid idir féilte — Diwali, Eid, Nollaig — agus idir bhia. Rinne siad magadh faoin aimsir, faoi na busanna, agus faoi cé chomh fada is a bhí UCD “beagnach i gCill Mhantáin.”
Níor thuig siad ag an am cé mhéid den achar a chruthaigh siad trí labhairt i mBéarla amháin. Ba í an Béarla an t-uisce ar shnámh siad; faoi bhun an uisce sin, bhí rudaí eile ag fanacht.
Tháinig na scrúduithe, ansin Bealtaine, agus ansin na heitiltí is saoire abhaile.
Jaipur
Bhuail an teas é ar dtús, ansin na dathanna.
Bhí mí na Bealtaine i mBaile Átha Cliath bog agus glas; i Jaipur bhí solas crua agus buí na marigold.
Rinne a mháthair barróg mhór air ag an doras.
“कैसा रहा, डबलिन?”
(“Conas a bhí Baile Átha Cliath?”)
“अच्छा था, माँ. सब ठीक था.”
(“Bhí sé go maith, a mhamaí. Bhí gach rud ceart go leor.”)
Tháinig a athair amach as an seomra, spéaclaí ar a shrón.
“पढ़ाई ठीक चल रही है?”
(“An bhfuil an staidéar ag dul go maith?”)
“हाँ, पापा. बहुत अच्छा चल रहा है. वहाँ बहुत डाइवर्सिटी है.”
(“Tá, a dhaidí. Tá sé ag dul go han-mhaith. Tá an éagsúlacht an-mhór ann.”)
Ag an dinnéar bhí an comhrá éasca — faoi tháillí, faoi chúrsaí, faoi bhia na hÉireann.
Ach i 2025 bhí an India lán d’fhuinneamh níos airde, agus ní raibh a theaghlach saor uaidh.
Tháinig an seanchara an oíche dár gcionn, fear a bhreathnaigh ar chláracha díospóireachta i gcónaí.
“वहाँ हिंदू कितने हैं? या सब ईसाई और मुसलमान?”
(“Cé mhéad Hiondúch atá ann? Nó an iad na Críostaithe agus na Moslamaigh atá i réim?”)
“वहाँ सब हैं, मामा. और कोई पूछता भी नहीं.”
(“Tá gach cineál ann, a uncail. Agus ní chuireann aon duine ceist ar éinne.”)
“अच्छा? पूछना चाहिए. धर्म छिपाने की चीज़ नहीं है. तुम मंदिर जाते हो वहाँ?”
(“Ó, an ea? Ba chóir dóibh fiafraí. Ní rud é le cur i bhfolach é an creideamh. An dtéann tú chuig an teampall ansiúd?”)
“कभी-कभी. बस एक छोटा-सा मंदिर है.”
(“Uaireanta. Níl ann ach teampall beag.”)
“जाया करो. अपनी पहचान याद रखनी चाहिए. ये सब वेस्ट जाके बच्चे भूल जाते हैं.”
(“Ba chóir duit dul ann níos minice. Caithfidh tú d’aitheantas a mheabhrú duit féin. Déanann páistí dearmad air sin nuair a théann siad siar siar.”)
Ina dhiaidh sin, tháinig a mháthair isteach ina sheomra agus shuigh sí ar imeall an leaba.
“देखो, आरव, दोस्त बनाओ, सबके साथ रहो. लेकिन अपनी बात समझौता करके नहीं. तुम हिंदू हो. ये तुम्हें वहाँ कोई नहीं बताएगा.”
(“Éist, a Aarav, déan cairde agus bí deas le gach duine, ach ná déan comhréiteach ar an bhfírinne atá agat. Is Hiondúch thú. Ní inseoidh éinne duit é sin ansiúd.”)
Chroith sé a cheann mar aontaigh sé, ach ina chroí bhí rud éigin ag athrú.
Smaoinigh sé ar Yasir ag míniú Ramadan do Bhríd,
agus ar Bhríd ag gáire agus í ag rá: “What time will you break it? I’ll come with you.”
(“Cén t-am a mbrisfidh tú do throscadh? Rachfaidh mé leat.”)
Ag an am, ba rud simplí é sin.
Anois, i measc na gclár teilifíse agus na bpóstaer faoi “ár gcultúr ársa”, bhí cuma eile air.
Dúirt Yasir uair amháin: “worshipping images is very different from worshipping God.”
(“Tá adhradh íomhánna an-difriúil ó adhradh Dé.”)
Bhí sé acadúil ansin; anois bhí sé pearsanta.
Um Durman
Bhí Khartoum deatachach agus grianmhar, boladh an Níle ag meascadh le torann na cathrach.
Nuair a tháinig Yasir amach as an aerfort, chroith an teas air agus thit a mháthair ina bhaclainn go daingean, amhail is dá mbeadh eagla uirthi é a scaoileadh uaithi arís.
(“Conas a bhí Éire, a Yasiar?”)
(“Bhí sí álainn, a mhamaí. Fuar, ach álainn.”)
(“Ar ith sibh bia halal?”)
(“Sea, an chuid is mó den am. Tá bialann Tuircis gar don ollscoil.”)
Bhí a athair sa chlós ag léamh nuachtáin, agus d’ardaigh sé a cheann gan aon aoibh.
(“An gcuireann tú urnaí fós?”)
(“Cuirim, a athair.”)
(“Moladh le Dia.”)
Tráthnóna, tháinig col ceathracha agus comharsana le fáilte a chur roimhe.
Bhí an comhrá faoi thrácht, aimsir, gnó, go dtí gur luaigh Yasir gur bhuail sé le beirt chara — fear Indiach agus cailín Éireannach.
Ag an bpointe sin d’fhéach a chol ceathar Tariq air go géar.
(“Hiondúch? Mar sin adhrann sé íomhánna cloiche?”)
(“Ná labhair mar sin, a Tariq. Is duine measúil é.”)
(“Nílim ag ionsaí air, ach sin shirk — comhpháirtíocht le Dia.”)
D’éist a athair ina thost, agus san oíche dúirt sé leis go socair:
(“A Yasir, bí cineálta le gach duine, ach ná lig dóibh do chreideamh a athrú i d’intinn. Is é an neamhchreideamh fós neamhchreideamh, fiú má tá an duine deas.”)
D’fhreagair sé:
(“Ar ndóigh, a athair.”)
Ba mhian leis a bheith dílis dá chreideamh.
Tháinig chuimhne air an chaoi ar sheas Aarav anuraidh gan ithe os a chomhair i rith Ramadan, agus Bríd ag rá leis: “What time will you break it? I’ll come with you.”
(“Cén uair a bhrisfidh tú do throscadh? Rachfaidh mé leat.”)
Bhí siad uile cineálta — ba léir sin i mBaile Átha Cliath.
Ach anseo, i measc fuaim na n-adhán agus an teanga chéanna leis na paidreacha, mhothaigh sé go gcaithfeadh sé a bheith níos soiléire.
D’fhiafraigh sé de féin an ndearna sé magadh riamh faoin gcreideamh.
Tháinig chuimhne air é ag gáire agus é ag rá “a million gods!”
(“Milliún dé!”)
Agus anois, mhothaigh sé náire air sin — amhail is dá ndearna sé an shirk ina ábhar spraoi.
Rinne sé gealltanas ina chroí: nuair a rachadh sé ar ais go Baile Átha Cliath, bheadh sé níos aireach, níos soiléire, níos dílse.
Oileán Thoraí agus filleadh ar Bhaile Átha Cliath
Athraíonn an turas báid gach rud inti.
Imíonn an mórthír i gcéin, agus tagann an t-oileán níos gaire.
Bhí an ghaoth lán de bholadh salainn agus muirí, cosúil lena hóige féin.
Bhí a hathair ag fanacht uirthi ag an gcalafort.
“Conas mar atá tú, a Bhríd?”
“Tá mé go maith, a Dhaid. Bhí sé fada.”
“Céard é an coláiste ansin i mBaile Átha Cliath? An bhfuil tú ag freastal ar an Aifreann fós?”
“Tá… uaireanta.”
“Níl sé deacair má tá sé tábhachtach.”
Sa chistin, chuir a máthair ceisteanna faoi chíos, bia, cairde, ach níorbh fhada gur tháinig an creideamh isteach sa chomhrá, mar a tharlaíonn i gcónaí.
“Chonaic mé ar an nuacht faoi na hIndiaigh agus na Moslamaigh ag troid.”
“Tá cara agam Indiach. Agus Moslamach freisin. Tá siad breá.”
“B’fhéidir, ach ní hionann sin is a gcreideamh a bheith fíor.”
Tar éis an Aifrinn, tháinig comharsa chuici.
“An bhfuil tú fós ag caitheamh do chroise?”
“Uaireanta.”
“Ná déan dearmad. Tá orainn seasamh dár gcreideamh.”
Bhreathnaigh Bríd amach ar an bhfarraige ón bhfuinneog.
I mBaile Átha Cliath, bhí an creideamh cosúil le cultúr;
anseo, bhí sé mar cheart agus mícheart.
Níor dúradh léi é sin go hard, ach mhothaigh sí é ina cnámha.
Shocraigh sí go mbeadh sí níos soiléire nuair a d’fhillfeadh sí ar an gcathair —
ní go mífhoighneach, ach go daingean inti féin.
Filleadh ar Bhaile Átha Cliath
Bhí boladh deascadh báistí agus leabhar nua i nDeireadh Fómhair na cathrach.
D’aimsigh an triúr a chéile sa halla agus, ar feadh soicind, cheap siad gur tharla an samhradh ar fad i mbrionglóid.
“Hey!” arsa Aarav agus é ag tabhairt barróige do Bhríd.
“Hey yourself. You look browner.”
(“Haigh fhéin. Tá cuma níos dorcha ort.”)
“You look... windswept.”
(“Tá cuma... gaofar ort.”)
“Island life.”
(“Saol an oileáin.”)
Tháinig Yasir isteach, a mhála ar a ghualainn.
“Assalamu alaikum,” ar seisean go nádúrtha, ansin: “Sorry. Hi. How are you?”
(“Assalamu alaikum... leithscéal. Haigh, conas atá sibh?”)
D’ól siad caife agus labhair siad faoin eitilt, faoin teas, faoin dteaghlach.
Ach bhí athrú beag nach bhféadfaí cur síos a dhéanamh air sna tonnta.
Nuair a d’fhiafraigh an barista: “Any pastries?”
(“An dteastaíonn aon chíste milis libh?”)
D’fhiafraigh Yasir: “Is there gelatine in any of those?”
(“An bhfuil glóthach i gceann ar bith díobh sin?”)
Ní dhearna sé sin riamh cheana.
Dúirt Aarav: “I found a temple a bit further out. I think I’ll go more this year.”
(“Fuair mé teampall beag níos faide uaim. Sílim go rachaidh mé ann níos minice i mbliana.”)
“Oh, fair play.” arsa Bríd.
(“Maith thú.”)
Agus dúirt sí: “You two should come sometime. It’s nice.”
(“Ba chóir daoibh beirt teacht lá éigin. Tá sé deas ann.”)
Bhí gach rud ciúin, ach bhí tonnaí eile ag gluaiseacht faoi bhun an chomhrá. Bhí gach rud ciúin, ach bhí tonnaí eile ag gluaiseacht faoi bhun an chomhrá.
“I’ll go more this year” → Caithfidh mé mo chéann féin a choimeád.
“Is there gelatine?” → Ní ghlacaim le bhur mbia.
“You should come to Mass” → Sin é an norm ceart.
Nuair a cuireadh le chéile iad arís don tionscadal nua,
“Religion, Conflict and Coexistence,”
bhí an t-ábhar “Shared Sacred Spaces.”
Suigh siad sa leabharlann, i dtost teann.
Dúirt Aarav: “We could do something on Sufis and Hindus sharing shrines in India. That’s classic.”
(“D’fhéadfaimis rud éigin a dhéanamh faoi Sufis agus Hiondúigh ag roinnt naofa-lóistíní san India. Sin sampla clasaiceach.”)
D’fhreagair Yasir go cúramach:
“I’m not sure that’s a good example — some of those practices aren’t Islamic.”
(“Níl mé cinnte gur sampla maith é sin — níl cuid de na cleachtais sin Ioslamach.”)
“It’s a historical example,” arsa Aarav. “People of different faiths going to the same place.”
(“Is sampla stairiúil é. Daoine ó chreidimh éagsúla ag dul go dtí an áit chéanna.”)
“Yes, but if it includes shirk,” arsa Yasir, “we can’t present it like it’s ideal.”
(“Sea, ach má tá shirk ann, ní féidir linn é a chur i láthair mar rud foirfe.”)
D’fhiafraigh Aarav le miongháire géar:
“So you’re saying Hindus going to a dargah is... wrong?”
(“Mar sin, deir tú go bhfuil Hiondúigh ag dul chuig dargah mícheart?”)
“I’m saying from an Islamic perspective—”
(“Deirim é sin ó pheirspictíocht Ioslamach—”)
“From your perspective.” arsa Aarav.
(“Ó d’pheirspictíocht féin.”)
“What about Lough Derg? We could do an Irish example.” arsa Bríd.
(“Cad faoi Loch Dearg? D’fhéadfaimis sampla Éireannach a úsáid.”)
Tháinig tost.
Bhí an t-aer trom.
D’fhéach siad ar a chéile.
“They told you at home you’re right, didn’t they?” arsa Bríd.
(“Dúirt siad leat sa bhaile go bhfuil tú ceart, nach ndúirt?”)
“Yeah. That’s the problem.” arsa Aarav.
(“Sea. Sin í an fhadhb.”)
“In Sudan they said the same.” arsa Yasir.
(“Dúirt siad an rud céanna sa tSúdáin.”)
“On Tory too.” arsa Bríd.
(“Ar Thoraí freisin.”)
Tháinig tuiscint chiúin orthu.
Dúirt Bríd: “Okay, then maybe that’s the project.”
(“Ceart go leor, b’fhéidir gurb é sin an tionscadal féin.”)
Scríobh siad faoi conas a roinneann daoine áiteanna naofa,
ach go dtugann siad teorainneacha an bhaile leo — díreach mar a rinne siad féin.
Epilóg
Ní raibh siad chomh gar ina dhiaidh sin.
Chas siad ó am go chéile don chaife,
ach bhí gach duine beagáinín níos cóngaraí dá phobal féin —
Cumann na hIndia, Cumann na Moslamach, Cumann Gaelach.
Ní le fuath, ach le háiteamh ar fhéiniúlacht.
Fós féin, i laethanta báistí, tháinig na teachtaireachtaí céanna:
“In the café. You around?”
(“Sa chaifé mé. An bhfuil tú thart?”)
“Ten mins.”
(“Deich nóiméad.”)
“Be there.”
(“Beidh mé ann.”)
I mBéarla i gcónaí — an t-aon teanga nach dtuigeann a dteaghlaigh, agus an t-aon cheann nach maíonn gur í an lár í.